Οξεία αλλεργική αντίδραση

To περιστατικό με το 9χρονο κορίτσι από τον Βόλο που έχασε πρόσφατα τη ζωή του εξαιτίας οξείας αλλεργικής αντίδρασης έφερε ξανά στο προσκήνιο αυτό το εξαιρετικά σοβαρό ζήτημα υγείας. Ας δούμε λοιπόν πώς θα αναγνωρίσουμε μια οξεία αλλεργική αντίδραση και πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τον πάσχοντα ή και τον εαυτό μας μέχρι να φτάσουμε στο νοσοκομείο όπου και θα λάβουμε την κατάλληλη ιατρική βοήθεια.

Σημεία και συμπτώματα 

• Φαγούρα, ερυθρότητα, εμφάνιση εξανθημάτων 
• Οίδημα (πρήξιμο) σε πρόσωπο, γλώσσα, λαιμό 
• Βράχνιασμα, βήχας, συριγμός, δύσπνοια, κυάνωση 
• Σφίξιμο στον λαιμό και το στήθος 
• Ταχυκαρδία, υπόταση, ζάλη
• Ναυτία, κράμπες, κοιλιακό άλγος, έμετος, διάρροια
• Απώλεια αισθήσεων 

Αυτό που θα πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις τα χρονικά περιθώρια για την αντιμετώπιση αυτής της δυνητικά θανατηφόρας κατάστασης είναι πολύ μικρά. Τα συμπτώματα εξελίσσονται ταχύτατα, μέσα σε λίγα λεπτά, γεγονός που δεν θα μας δώσει τον χρόνο για να φτάσουμε στο νοσοκομείο. Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν θα εμφανιστούν όλα τα προαναφερθέντα σημεία και συμπτώματα αλλά μόνο κάποια από αυτά. Η ζωή του πάσχοντος βέβαια αρχίζει να κινδυνεύει, κυρίως, όταν εμφανιστούν συμπτώματα όπως βραχνάδα, συριγμός και δύσπνοια καθώς όλα αυτά υποδηλώνουν ότι ο αεραγωγός του αρχίζει να φράζει λόγω του οιδήματος που αναπτύσσεται μέσα σε αυτόν.

Αντιμετώπιση 

• Η άμεση χορήγηση αδρεναλίνης (επινεφρίνης) με συσκευή αυτοχορηγούμενης ένεσης (autoinjector) αποτελεί την πρώτη μας ενέργεια. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί με την ονομασία Anapen σε δύο συσκευασίες, μία για ενήλικες και μία για παιδιά (12-20 kg). Η δράση της αδρεναλίνης είναι ταχύτατη καθώς αποτρέπει ή μειώνει το οίδημα στον αεραγωγό ανακουφίζοντας από την αναπνευστική δυσχέρεια. Επίσης, αυξάνει την συσταλτικότητα της καρδιάς και αντιμετωπίζει την υπόταση. Η αδρεναλίνη είναι αυτή που θα μας δώσει τον χρόνο να φτάσουμε στο νοσοκομείο. 

• Η Anapen είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να μπορεί να χορηγηθεί πολύ εύκολα ακόμη και από τον ίδιο τον πάσχοντα. Γίνεται ενδομυϊκά στο μέσον της εξωτερικής επιφάνειας του μηρού όπως μπορείτε να δείτε στο παρακάτω video.

• Καταγράψτε την ώρα χορήγησης και εφόσον η πρώτη δόση δεν βελτιώσει την κατάσταση χορηγείστε και μία δεύτερη 5 - 15 λεπτά μετά από την πρώτη. Τα παιδιά (6% -19%) συνήθως χρειάζονται και δεύτερη δόση. 
• Ειδοποιήστε το ΕΚΑΒ 
• Ελέγχετε συνεχώς την κατάσταση του πάσχοντος
• Σε περίπτωση κατάρρευσης, ελέγξτε την αναπνοή του, και εφόσον δεν αναπνέει εφαρμόστε άμεσα καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (αποφυγή εγκεφαλικών βλαβών).

Η ενδομυϊκή χορήγηση αδρεναλίνης είναι ασφαλής

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτηρίζει την αδρεναλίνη ως το βασικό θεραπευτικό μέσο αντιμετώπισης της οξείας αλλεργικής αντίδρασης και θα πρέπει να χορηγείται άμεσα σε όσους εμφανίσουν συμπτώματα. Δεν υπάρχει καμία απόλυτη αντένδειξη για τη χρήση της καθώς τις περισσότερες, αν όχι όλες, τις φορές τα οφέλη από τη χρήση της ξεπερνούν τον κίνδυνο από τυχόν παρενέργειες.  

Η αδρεναλίνη είναι μία ορμόνη που παράγεται από τον ίδιο τον ανθρώπινο οργανισμό ως αντίδραση σε καταστάσεις στρες, όπως κατά τη διάρκεια ενός καυγά ή μιας πτήσης με το αεροπλάνο (λόγω του φόβου). Η έκλυσή της προκαλεί ωχρότητα, τρέμουλο, ταχυκαρδία και αίσθημα παλμών, συμπτώματα που μετά από λίγο υποχωρούν. Σοβαρές παρενέργειες όπως  αρρυθμίες, υπερτασική κρίση και πνευμονικό οίδημα μπορεί να εμφανιστούν μετά από ενδοφλέβια χορήγηση αδρεναλίνης και όχι ενδομυϊκή. Ενδοφλέβια φυσικά θα χορηγήσει αδρεναλίνη μόνο ο ειδικός γιατρός και όχι ο απλός πολίτης. 

Ειδικότερα στα παιδιά είναι σπάνιες οι περιπτώσεις εμφάνισης παρενεργειών λόγω ενδομυϊκής χορήγησης αδρεναλίνης. Γι' αυτό και το πρωτόκολλο ορίζει ότι σε περιπτώσεις, που δεν είμαστε σίγουροι, ως προς την βαρύτητα της κατάστασης, πρέπει να χορηγούμε αδρεναλίνη. Γιατί είναι το μόνο που μπορεί να αναστρέψει άμεσα τα σοβαρά συμπτώματα μίας οξείας αλλεργικής αντίδρασης και να σώσει την ζωή του πάσχοντος. Σε πολλές χώρες οι αυτοχορηγούμενες (autoinjectors) ενέσεις αδρεναλίνης διατίθενται από τα φαρμακεία χωρίς ιατρική συνταγή ενώ στην χώρα μας συνταγογραφείται.

Η πεποίθηση ότι τα αντιισταμινικά και η κορτιζόνη αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά την οξεία αλλεργική αντίδραση είναι εσφαλμένη. Τα φάρμακα αυτά μπορεί να ανακουφίζουν από την φαγούρα και τις φλύκταινες (φουσκάλες) αλλά δεν βοηθούν στην αντιμετώπιση των απειλητικών για τη ζωή συμπτωμάτων όπως το οίδημα στον αεραγωγό και την υπόταση. Ως εκ τούτου τα αντιισταμινικά και η κορτιζόνη θα πρέπει να χορηγούνται συμπληρωματικά και όχι ως αρχική ή μοναδική θεραπεία στην αντιμετώπιση της οξείας αλλεργικής αντίδρασης. 

Πρόληψη 

Όσοι έχουν γνωστή αλλεργία θα πρέπει να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται συνεχώς:

• πώς θα αναγνωρίσουν τα σημεία και συμπτώματα μιας οξείας αλλεργικής αντίδρασης, 
• για τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία τους
• πώς να χρησιμοποιήσουν μια αυτοχορηγούμενη ένεση αδρεναλίνης

Τέλος όσοι έχουν ιστορικό αλλεργικών αντιδράσεων θα πρέπει να φορούν την ειδική ιατρική ταυτότητα ασθενείας (μενταγιόν ή μπρασελέ) έτσι ώστε σε περίπτωση κατάρρευσης αυτοί που θα σπεύσουν να τους βοηθήσουν να έχουν άμεσα την πληροφορία για το πιθανό αίτιο που οδήγησε σε αυτήν.